Norovirüs nedir?
Norovirüs nedir?
Aniden
ortaya çıkan ishal, bulantı ve kusma, çok yüksek olmayan ateş, kas ve
baş ağrıları… Özellikle çocukları etkileyen ve son zamanlarda adını
sıkça duymaya başladığımız Norovirüs’ten bahsediyoruz. 13 soruda onu
tanıyalım.
Norovirüs nedir? Daha önce de var mıydı, yoksa yeni mi ortaya çıktı? En çok hangi yaş grubunu etkiliyor, belirtileri neler ve neden Rotavirüs ile karıştırılıyor? Mide ve bağırsakları etkilediği için ‘mide gribi’ de denilen Norovirüs ile ilgili Emsey Hospital Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Bölümü’nden Uzm. Dr. Yadigar Genç’in verdiği bilgiler ışığında Norovirüs’ü tanıma rehberi hazırladık.
1- Nedir?
Daha önceleri ‘Norwalk-like virus’ olarak bilinen ve ‘calicivirus’ olarak adlandırılan bir virüs grubunun üyesi. Bu virüsle gelişen enfeksiyon, ‘mide gribi’ adı verilen, kusma ve ishale neden olan yaygın bir bağırsak enfeksiyonuna (gastroenterit) yol açıyor. Norovirüsler dünyada tüm gastroenterit salgınlarının en az yüzde 50’sinden sorumlu. Norovirüs etken Caliciviridae ailesinden bir RNA virüsü. Influenza benzeri bir özellik gösteren virüs her 2-3 yılda bir düzenli olarak yeni salgınlarla ortaya çıkıyor. Bu nedenle bireylerde ömür boyu tekrarlayan enfeksiyonlara neden olabiliyor. Daha çok çocukları ve yaşlıları etkileyen hastalık gelişmekte olan ülkelerde daha sık görülüyor. Çocuklarda daha fazla kusmaya neden oluyor.
2- Bulaşıcı mı?
Norovirüslerin çevre şartlarına dayanıklı olmaları özellikle kontamine (virüs bulaşmış) yüzeyler, besinler ve su yoluyla yayılmalara kolayca ortam sağlıyor. Bulaşma için sadece 18 kadar virüs partikülü yeterli oluyor. Norovirüsler, enfeksiyonu kapmış kişilerin dışkı ya da kusmuklarında bulunuyor. Hastalık, sağlıklı bireylere etkenin ağız yoluyla alınması sonucunda bulaşıyor. Salgınlarda enfekte olmuş gıda hazırlayıcıların virüsü hazırladıkları gıdalara bulaştırması son derece etkili. Salgınların ilk kaynağı kontamine gıda veya su olsa da, yayılımında insanların virüs bulaşmış yiyecek ve içecekleri yemeleri, kusmuktan yayılan bir damlacığın hava yoluyla yiyecek, içecek ve yüzeylere taşınması ve bunların yutulmaları ya da bulaşma sonucu enfekte olmuş yüzeylere temasla da gerçekleşebiliyor. Dışkı ve kusmukla bulaşmanın yanında içme suyu kaynaklı büyük salgınlar da görülebiliyor. Su ile ilişkili bulaşmalar içme suyuna kanalizasyon karışması ya da yetersiz klorlama sonucu meydana geliyor.
3- En çok hangi ortamlarda bulaşma riski var?
Okullar, kreşler, çocuk bakım yurtları, restoranlar, oteller, eğlence mekanları, kışlalar ve diğer toplu yaşam şartlarında, yolcu gemilerinde Norovirüs salgınları ortaya çıkabiliyor. Hastaneler ve diğer sağlık bakım kuruluşlarında salgınlar bazen aylarca sürebiliyor. Enfeksiyon hastanede yatan kişilerde sağlıklı kişilere göre daha ağır seyredebiliyor.
4- Hangi yaş grubunda etkili?
Küçük çocuklar, yaşlı bireyler ve vücut direnci düşük olanlar enfeksiyondan daha sık etkileniyorlar.
5- Virüsün kan grubuyla ilgisi var mı?Kan grubu 0 olanların
Norovirüs enfeksiyonuna karşı yatkınlığı bulunuyor. Kan grubu B ve AB
olanlar Norovirüs enfeksiyonuna karşı kısmi olarak korunuyorlar.
6- Özellikle ortaya çıktığı bir mevsim ya da bölge var mı?Salgınlar yıl boyu görülebilmekle birlikte kış aylarında daha çok ortaya çıkıyor. Virüs, özellikle gelişmekte olan ülkelerde görülse de dünyanın birçok farklı ülkesinde de salgınlara neden olabiliyor.
7- Belirtileri nelerdir?Virüs alındıktan 12-48 saat sonra birden ortaya çıkan kansız ishal, kusma, bulantı ve karında kramplar görülüyor. Düşük ateş ile kas ve baş ağrıları duruma eşlik edebiliyor. Titreme, üşüme yapabiliyor. Belirtiler genellikle 1-2 gün sürüyor.
8- Etkileri kişiden kişiye değişiyor mu?
Semptomlar ne kadar ağır olursa olsun, sağlıklı kişilerde 1-3 günde kendiliğinden iyileşiyor. Ancak küçük çocuklar, yaşlılar ve hastanede yatan kişilerde bu süre 4-6 güne uzayabiliyor. Ağır seyreden enfeksiyon yaşlılarda ölümlere neden olabiliyor. Enfeksiyondan sonra ortalama dört hafta süre ile virüs dışkıda saptanabiliyor ve çok yüksek düzeylere ulaşıp; bağışıklık sistemi baskılanmış hastalarda virüs salınımı bir yıldan fazla bile sürebiliyor. Ancak bu virüslerin enfeksiyöz olup olmadıkları bilinmiyor. Enfeksiyonların yüzde 30’u da herhangi bir bulgu vermeden seyredebiliyor ve bu bireyler düşük düzeylerde olsa da virüsü yaymaya devam ediyor.
9- Ne zaman Norovirüs’ten şüphelenmek gerekir?
Bir kişide 14 günden uzun olmayan ve günde üç ya da daha çok sayıda yumuşak, sulu dışkılama durumu (akut ishal) veya günde iki ya da daha çok sayıda kusma olması hali veya enfeksiyona bağlı olduğu düşünülen ve günde en az bir kez hem ishal hem de kusma görülmesi durumunda Norovirüs enfeksiyonundan şüphelenmek gerekiyor. Standart vaka tanımı için dışkıda PCR ile virüsün nükleik asitlerinin saptanması gerekiyor.
10- Virüsten korunma yöntemleri neler?• Gıda, su, kişisel temaslar ve çevresel yüzeyler aracılığıyla kolayca bulaşma olabildiğinden Norovirüs ilişkili salgınları kontrol etmek oldukça güç. Bu nedenle özellikle hijyenle ilgili kurallara yüksek derecede özen göstermek gerekiyor.
• Kişisel hijyenle ilgili en önemli konu el yıkamak. Ellerin; tuvaletten sonra, hasta insanlarla görüştükten sonra, hasta kişilerin kullandıkları eşyalara dokunduktan, bebeklerin bezini değiştirdikten, yemek hazırladıktan ve temizlik yaptıktan sonra mutlaka yıkanması gerekiyor. Çocuklara da el yıkama alışkanlığı mutlaka kazandırılmalı. Çok az miktarda virüs alınması, hastalık oluşumu için yeterli olduğu için hastalık, hızla yayılma ve salgın oluşturma eğilimi gösteriyor. Özellikle gıda hazırlayan ve sunanların tuvaletten çıktıklarında mutlaka ellerini yıkamaları, sık sık banyo yapmaları; kısacası kişisel hijyen kurallarına uymaları büyük önem taşıyor. Enfeksiyonu olan kişiler evde de hastalıkları sırasında yemek hazırlamamalı.
• Kreş, okul gibi yerlerde çocukların toplu olarak kullandığı eşyalar, oyuncaklar dezenfekte edilmeli, virüs hava yoluyla da alınabileceğinden ortam sık sık havalandırılmalı.
• Virüs soğukta da canlı kalabildiğinden dondurulmuş gıdalardan ve özellikle kirli sularda yetişen deniz canlılarından uzak durulmalı.
• Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra yenmeli.
• Hastalık kendini sınırlayana kadar evde içme suyu kaynatılarak kullanılmalı ya da kapalı su içilmeli.
• Hastaların kullandığı çamaşır, giysi, çarşaf ve benzeri tekstil ürünleri yüksek sıcaklıkta yıkanmalı. Hastanın temas ettiği yüzeyler dezenfekte edilmeli.
• Hasta olanların uygun süre (Norovirüs enfeksiyonu tanısı konulan gıda hazırlayıcı ve sunucularında iki hafta) işlerine ara vermeleri, çocukların ve diğer bireylerin ise hastalık süresince evde istirahat etmeleri ve okula gitmemeleri önemli.
11- Hastalık geçirildikten sonra bağışıklık kazanılır mı?Virüsün farklı tipleri bulunduğu için hastalığa birden çok kez yakalanmak mümkün. Virüsün farklı antijen yapısına sahip tipleri olması ve bunlardan birisi ile hastalanan kişilerde, o tipe karşı oluşan antikorların diğer tiplere karşı koruyuculuk sağlamaması nedeniyle koruyucu aşısı da geliştirilemiyor.
12- Nasıl tedavi ediliyor?
Norovirüs’ün ilacı ya da aşısı yok. Enfeksiyona antibiyotiklerle müdahale edilemiyor. Aslında hastalık sağlıklı bireylerde özel bir tedavi gerektirmiyor, kaybedilen tuz ve sıvının ağız yoluyla alınması ve istirahatle kendiliğinden iyileşme sağlanıyor. Hastalığın ağır seyrettiği durumlarda ise hastanede yatarak destek tedavisi uygulanıyor.
13- Neden Rotavirüs ile karıştırılıyor? İkisinin farkı nedir?
Rotavirüs daha çok soğuk aylarda, Norovirüs ise yılın her mevsiminde enfeksiyona neden olabiliyor ve her yaş grubundan insanı etkiliyor. Rotavirüs ise daha çok süt çocukları ve beş yaşın altındaki çocuklarda enfeksiyona neden oluyor. Norovirüslere karşı ilaç tedavisi ve koruyucu aşı yok. Rotavirüsün ise aşısı var.
Rotavirüs’ü hatırlayalımTıpkı Norovirüs gibi, mide ve bağırsaklarda enfeksiyona neden olabilen bir başka bulaşıcı virüs de Rotavirüs. İsmine daha aşina olduğumuz Rotavirüs’ü, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Gülcan Çelik şöyle anlatıyor: “Bütün dünyada bebekler ve çocuklarda görülen şiddetli ishal ile seyreden hastalıkların en sık sebebi Rotavirüs enfeksiyonlarıdır. Rotavirüs, özellikle gelişmekte olan ülkelerde önemli bir halk sağlığı sorunu. Dünya çapında yaygın olarak görülür. Kış aylarında ve ilkbaharda salgınlar yapar, beş yaş altı çocuklarda ağır gastroenteritin en önemli nedenlerindendir ve dünyada her yıl iki milyon hastane yatışına ve yaklaşık 527 bin ölüme neden olur.”
Çok hızlı yayılıyor
Hastalığın kirli ellerin ağza teması sonucu bulaştığını belirten Dr. Çelik,“Hastalık, hasta kişinin etrafa dokunması, tokalaşma, kirli oyuncaklar, kirli yüzeyler ile temas sonucu kolayca bulaşır. Hasta çocuklar şikayetleri süresince ve iyileştikten sonra bir süre hastalığı yayarlar. Kreşler ve yuvalarda Rotavirüs salgınları sık görülür. Hastalık virüs bulaştıktan üç gün sonra başlar ve cıvık ishal, kansız pis kokulu gaita, ateş ile kendini gösterir. Hastalığın teşhisinde genel olarak belirtiler dikkate alınır ve kesin teşhis çocuktan alınan dışkı örneğinin laboratuvarda incelenmesi ile yapılır” diyor.
Korunma ve tedavi yolları
Rotavirüsün aşısı var ve hastalığa karşı aşı yaptırılması büyük önem taşıyor. Hastalık ayrıca tuvalete gittikten sonra, yiyecek hazırlamadan veya yiyeceklere dokunmadan önce, yemeklerden önce, Rotavirüs hastası olan bir kimseye baktıktan sonra (özellikle bezleri ve kirli çamaşırları değiştirdikten sonra) ellerin sabun ve su ile 10 saniye kadar iyice yıkanıp havluyla kurulanmasıyla önlenebiliyor.
6- Özellikle ortaya çıktığı bir mevsim ya da bölge var mı?Salgınlar yıl boyu görülebilmekle birlikte kış aylarında daha çok ortaya çıkıyor. Virüs, özellikle gelişmekte olan ülkelerde görülse de dünyanın birçok farklı ülkesinde de salgınlara neden olabiliyor.
7- Belirtileri nelerdir?Virüs alındıktan 12-48 saat sonra birden ortaya çıkan kansız ishal, kusma, bulantı ve karında kramplar görülüyor. Düşük ateş ile kas ve baş ağrıları duruma eşlik edebiliyor. Titreme, üşüme yapabiliyor. Belirtiler genellikle 1-2 gün sürüyor.
8- Etkileri kişiden kişiye değişiyor mu?
Semptomlar ne kadar ağır olursa olsun, sağlıklı kişilerde 1-3 günde kendiliğinden iyileşiyor. Ancak küçük çocuklar, yaşlılar ve hastanede yatan kişilerde bu süre 4-6 güne uzayabiliyor. Ağır seyreden enfeksiyon yaşlılarda ölümlere neden olabiliyor. Enfeksiyondan sonra ortalama dört hafta süre ile virüs dışkıda saptanabiliyor ve çok yüksek düzeylere ulaşıp; bağışıklık sistemi baskılanmış hastalarda virüs salınımı bir yıldan fazla bile sürebiliyor. Ancak bu virüslerin enfeksiyöz olup olmadıkları bilinmiyor. Enfeksiyonların yüzde 30’u da herhangi bir bulgu vermeden seyredebiliyor ve bu bireyler düşük düzeylerde olsa da virüsü yaymaya devam ediyor.
9- Ne zaman Norovirüs’ten şüphelenmek gerekir?
Bir kişide 14 günden uzun olmayan ve günde üç ya da daha çok sayıda yumuşak, sulu dışkılama durumu (akut ishal) veya günde iki ya da daha çok sayıda kusma olması hali veya enfeksiyona bağlı olduğu düşünülen ve günde en az bir kez hem ishal hem de kusma görülmesi durumunda Norovirüs enfeksiyonundan şüphelenmek gerekiyor. Standart vaka tanımı için dışkıda PCR ile virüsün nükleik asitlerinin saptanması gerekiyor.
10- Virüsten korunma yöntemleri neler?• Gıda, su, kişisel temaslar ve çevresel yüzeyler aracılığıyla kolayca bulaşma olabildiğinden Norovirüs ilişkili salgınları kontrol etmek oldukça güç. Bu nedenle özellikle hijyenle ilgili kurallara yüksek derecede özen göstermek gerekiyor.
• Kişisel hijyenle ilgili en önemli konu el yıkamak. Ellerin; tuvaletten sonra, hasta insanlarla görüştükten sonra, hasta kişilerin kullandıkları eşyalara dokunduktan, bebeklerin bezini değiştirdikten, yemek hazırladıktan ve temizlik yaptıktan sonra mutlaka yıkanması gerekiyor. Çocuklara da el yıkama alışkanlığı mutlaka kazandırılmalı. Çok az miktarda virüs alınması, hastalık oluşumu için yeterli olduğu için hastalık, hızla yayılma ve salgın oluşturma eğilimi gösteriyor. Özellikle gıda hazırlayan ve sunanların tuvaletten çıktıklarında mutlaka ellerini yıkamaları, sık sık banyo yapmaları; kısacası kişisel hijyen kurallarına uymaları büyük önem taşıyor. Enfeksiyonu olan kişiler evde de hastalıkları sırasında yemek hazırlamamalı.
• Kreş, okul gibi yerlerde çocukların toplu olarak kullandığı eşyalar, oyuncaklar dezenfekte edilmeli, virüs hava yoluyla da alınabileceğinden ortam sık sık havalandırılmalı.
• Virüs soğukta da canlı kalabildiğinden dondurulmuş gıdalardan ve özellikle kirli sularda yetişen deniz canlılarından uzak durulmalı.
• Meyve ve sebzeler iyice yıkandıktan sonra yenmeli.
• Hastalık kendini sınırlayana kadar evde içme suyu kaynatılarak kullanılmalı ya da kapalı su içilmeli.
• Hastaların kullandığı çamaşır, giysi, çarşaf ve benzeri tekstil ürünleri yüksek sıcaklıkta yıkanmalı. Hastanın temas ettiği yüzeyler dezenfekte edilmeli.
• Hasta olanların uygun süre (Norovirüs enfeksiyonu tanısı konulan gıda hazırlayıcı ve sunucularında iki hafta) işlerine ara vermeleri, çocukların ve diğer bireylerin ise hastalık süresince evde istirahat etmeleri ve okula gitmemeleri önemli.
11- Hastalık geçirildikten sonra bağışıklık kazanılır mı?Virüsün farklı tipleri bulunduğu için hastalığa birden çok kez yakalanmak mümkün. Virüsün farklı antijen yapısına sahip tipleri olması ve bunlardan birisi ile hastalanan kişilerde, o tipe karşı oluşan antikorların diğer tiplere karşı koruyuculuk sağlamaması nedeniyle koruyucu aşısı da geliştirilemiyor.
12- Nasıl tedavi ediliyor?
Norovirüs’ün ilacı ya da aşısı yok. Enfeksiyona antibiyotiklerle müdahale edilemiyor. Aslında hastalık sağlıklı bireylerde özel bir tedavi gerektirmiyor, kaybedilen tuz ve sıvının ağız yoluyla alınması ve istirahatle kendiliğinden iyileşme sağlanıyor. Hastalığın ağır seyrettiği durumlarda ise hastanede yatarak destek tedavisi uygulanıyor.
13- Neden Rotavirüs ile karıştırılıyor? İkisinin farkı nedir?
Rotavirüs daha çok soğuk aylarda, Norovirüs ise yılın her mevsiminde enfeksiyona neden olabiliyor ve her yaş grubundan insanı etkiliyor. Rotavirüs ise daha çok süt çocukları ve beş yaşın altındaki çocuklarda enfeksiyona neden oluyor. Norovirüslere karşı ilaç tedavisi ve koruyucu aşı yok. Rotavirüsün ise aşısı var.
Rotavirüs’ü hatırlayalımTıpkı Norovirüs gibi, mide ve bağırsaklarda enfeksiyona neden olabilen bir başka bulaşıcı virüs de Rotavirüs. İsmine daha aşina olduğumuz Rotavirüs’ü, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Gülcan Çelik şöyle anlatıyor: “Bütün dünyada bebekler ve çocuklarda görülen şiddetli ishal ile seyreden hastalıkların en sık sebebi Rotavirüs enfeksiyonlarıdır. Rotavirüs, özellikle gelişmekte olan ülkelerde önemli bir halk sağlığı sorunu. Dünya çapında yaygın olarak görülür. Kış aylarında ve ilkbaharda salgınlar yapar, beş yaş altı çocuklarda ağır gastroenteritin en önemli nedenlerindendir ve dünyada her yıl iki milyon hastane yatışına ve yaklaşık 527 bin ölüme neden olur.”
Çok hızlı yayılıyor
Hastalığın kirli ellerin ağza teması sonucu bulaştığını belirten Dr. Çelik,“Hastalık, hasta kişinin etrafa dokunması, tokalaşma, kirli oyuncaklar, kirli yüzeyler ile temas sonucu kolayca bulaşır. Hasta çocuklar şikayetleri süresince ve iyileştikten sonra bir süre hastalığı yayarlar. Kreşler ve yuvalarda Rotavirüs salgınları sık görülür. Hastalık virüs bulaştıktan üç gün sonra başlar ve cıvık ishal, kansız pis kokulu gaita, ateş ile kendini gösterir. Hastalığın teşhisinde genel olarak belirtiler dikkate alınır ve kesin teşhis çocuktan alınan dışkı örneğinin laboratuvarda incelenmesi ile yapılır” diyor.
Korunma ve tedavi yolları
Rotavirüsün aşısı var ve hastalığa karşı aşı yaptırılması büyük önem taşıyor. Hastalık ayrıca tuvalete gittikten sonra, yiyecek hazırlamadan veya yiyeceklere dokunmadan önce, yemeklerden önce, Rotavirüs hastası olan bir kimseye baktıktan sonra (özellikle bezleri ve kirli çamaşırları değiştirdikten sonra) ellerin sabun ve su ile 10 saniye kadar iyice yıkanıp havluyla kurulanmasıyla önlenebiliyor.
Post a Comment